Қараша айы теңгеге қалай қарайды?

Салыстыра кету үшін айтсақ, өткен  2018 жылдың    қараша  әлемдік қаржы нарығына жайлы болмады: АҚШ-тағы тақтатас мұнайына деген сұраныстың өсуі мен әлемдегі қаржы нарығындағы жағдайдың тұрақсыздығы – шикізат көздеріне деген сұраныстың төмендігі   бір мезгілде  қатар байқалды:  Brent  маркілі мұнай  барреліне 72-ден 59 долларға төмендеді.  Немістің  Handelsblatt  экономикалық газетінің жазуынша, халықаралық нарықта тақтатас мұнайы көбеюі мүмкін.
«2023 жылға таман мұнайға әлемдік сұраныс шамамен күніне 7 млн баррельге көбейіп, тәуліктің тұтымы 104,5 млн баррельге жетеді» дейді басылым.
Алпауыт елдер арасында текетірес күшейіп отыр.
Түрлі саяси ойындар мен экономикалық саясаттың ара-жігі   ара-жігі араласып кетті.  Бұл фактор   қоғамды  таза экономикалық тұрғыдан жасалынған болжамдарға сенбейтіндей де күйге түсірді.  Осыдан бірнеше апта бұрын Құрама Штаттар әлемдік нарыққа күніне 3,6 млн баррель мұнай жеткізе бастаған. Сонымен қатар планетаның бірінші экономикасы мұнай өнімдері мен бензин тәрізді қайта өңделген отынды тәулігіне 5 млн баррель экспорттап, бұл бағытта да негізгі елге айналып отыр.
«АҚШ-қа тақтатас революциясының екінші толқыны жақындап қалды. Келесі бес жылда Америкада мұнай өндірісі 70%-ға, ал сұйытылған табиғи газ саудасы 75%-ға өседі. Бұл қарқын халықаралық нарықты сілкінтіп, көгілдір отын саудасын күшейтіп, Вашингтонға энергетикалық геосаясатқа етене араласуға мүмкіндік береді», – деді АҚШ  энергия жөніндегі халықаралық агенттіктің атқарушы директоры Фатих Бирол CNBC телекомпаниясына берген сұхбатында.
Дегенмен, сарапшылар , Еуропалық экономикалық дағдарыстың да бұлты сейіле бастағанын айтып жатыр.  Солтүстік Техаста тақтатас (сланец) мұнайы мен газын өндіріп келе жатқан бұл кен орны қарыздарының көлемі 50 млн. доллар шамасына дейін азайған. Олар   Brent маркалы мұнай бағасын бастапқы қалпына келтіруге барынша бірлесе күш салмақшы.  Сарапшы Олжас Тілеуов  қазіргідей жағдайдың бірден түзеліп кететініне сенім аз екенін айтады.
Әлемдегі нарық балансын  балансын өзгерту үшін Американың тақтатас мұнайына берілетін инвестицияның көлемі қысқарту керек. Себебі  АҚШ-тың «тақтатас көпіршігі» әлем экономикасының күйреуіне негіз де болатынын алға тартады. Осы текетіреспен 50 долларлық белдеуге түскен мұнай бағамы биыл бұдан соншалықты жоғары көтеріліп кете қоймайды.  Мұны  мұнай экспорттаушы елдер ұйымының (МЭЕҰ) көптеген мүшелері, айталық, қаржылық қоры 800 млрд. долларға жуықтайтын Сауд Арабиясы көтере алады.
Сарапшылар әлемдік экономиканың төмендей бастауының алғашқы белгілері, одан соң АҚШ-тың қор биржаларындағы теке-тірес те  де осы қараша айынан  басталғанын айтып отыр.  ФРЖ пайыздық мөлшерлемесі арқылы әлемдік экономиканың барометріне айналуға осы айда   ашық ниет танытты. Естеріңізде болса, 2018 жылдың қараша –желтоқсан айларында  USD KZT 376-365 –тің дәлізінде тербеліп тұрды.
2019 жылдың қараша айының қазақ теңгесіне деген көзқарасы  әзірге оң. Алғашқы  үш күннің беталысына қарап , оны тіпті жаймашуақ басталды деп те айтуға болады.
1 қараша күні АҚШ-тың ресми статистикасы ауылшаруашылық емес секторында жұмыспен қамтылғандар санының  12889 адамға жеткенін өскенін хабарлады. Болжам бойынша ол    89 мың адамға өседі деп күткен  болатын.  Ал қыркүйек айында 136 мың адамға көбейеді деп болжанған. Шын мәнінде ол     180 мың адамға жетті.   Сонымен бірге, қытайлық макро статистика да алдын-ала болжанған көрсеткіштен жақсы болып шықты:    Таяу Корольдіктің өндірістік секторындағы (IHS Markit) іскерлік белсенділік индексі қазан айында 51,7-ге жетті (болжам 51.0), бұл 2017 жылдың ақпан айынан бергі ең жоғары көрсеткіш.
Америкалық  еңбек статистикасының жақсаруы, сондай-ақ Қытайдағы іскерлік белсенділіктің өсуі, ең болмағанда қысқа мерзімді перспективада жаһандық экономиканың баяулау қаупін төмендететіндігін көрсетеді.
Сонымен қатар, 1 қарашада әлемдік БАҚ Қытай мен Америка Құрама Штаттары сауда келіссөздерінің «бірінші кезеңінде» айтарлықтай жетістіктерге жетенін айтып жатыр. Оның оң аяқталуы екі ел арасындағы экономикалық қатынастардағы шиеленісті айтарлықтай төмендетуге мүмкіндік береді. Дәл осы фактор әлемдік экономиканың баяулау қаупін азайтудың  қосымша қозғаушы күшіне айналуы да әбден  мүмкін.
Сарапшылар әлемдік экономикағада өсім байқалмаса да өсуге себеп болатын факторлар байқала бастағанын айтып жатыр.   Өткен аптаның жұмасында  бренд маркілі мұнай   бірден 3,5% -ға өсіп, барреліне 61,69 долларға жетті: Бұл фактор Қазақстан тәрізді дамушы елдердің ұлттық валютасының қосымша күш алуына  мүмкіндік берді: Атап айтқанда, ресейлік валюта 0,95% -ға қымбаттады (бір доллар үшін 63,5 рубльге дейін), ал қытай юанінің бағасы тамыз айының ортасынан бастап жоғары деңгейге көтерілді (USD- CNY — 7.03) және бұл шектеу емес.
Біздің сарапшылар мұндай жайма-шуақ атмосфераға теңгенің қалай назар аударатынын бақылап, қандай болжамға басымдық берерін білмей жатқан тәрізді: Бұл тұста теңгенің өзін-өзі ұстауы маңызды.
Естеріңізге сала кетейік, жақында Ұлттық Банк теңгенің құнсыздануының себебін  АҚШ пен Қытайдың сауда соғысымен, сондай-ақ дамушы елдердің валюта нарықтарындағы теріс динамикамен байланысты мұнай бағасын төмендету және сыртқы ортаның нашарлауымен байланыстырған болатын.
Осы  аптадан бастап АҚШ  доллары мен қазақ теңгесі  дәлізі  389-390-дан 384-386 деңгейіне деген тербеліп тұруы әбден мүмкін.
Бұған қараша айы қазақ теңгесіне оң қабақпен қарауымен басталды.
Рауан Ілиясов Алматы