Экологиялық мәселелер жыл сайын шиеленісіп келеді. Алайда көптеген адам, өкінішке қарай, жай ғана оған мән бермейді. Бірақ ойлап қарасаңыз, бұл мәселелер біздің өміріміздің әр бөлігін қамтиды: тыныс алатын зиянды ауамыз, ішетін лас суымыз, азық өсіретін құнарсыз жеріміз және т.б.
Жоғарыда айтылғандардың барлығы біздің өмірімізге, дәлірек айтсақ, денсаулығымызға үлкен әсер етеді. Ал балаларымыздың табиғатпен үйлесімді өмір сүруді үйретіп, дені сау болуы үшін экологиялық мәселелерді шешуге бүгіннен бастап кіріскеніміз абзал.
Қазақстанда, бақытымызға орай, мұндай мәселелермен айналысатындар жанашырлар жеткілікті. Өткен жылы біз бір жоба туралы жазған болатынбыз. Бірақ биыл олардың жоспарлары бұдан да ауқымды болмақ. Біз «Шеврон» компаниясының қолдауымен жүзеге асырылған оның бас серіктесі EcoBusinessLab жобасы туралы айтып отырмыз. Optimism.kz тілшісі жоба авторы Захира Бегалиевамен тілдесіп, биылғы жұмыстың қалай жүріп жатқанын білді.
— Захира Оңғарбайқызы, EcoBusinessLab жобасы туралы қысқаша айтып өтсеңіз.
— EcoBusinessLab жобасын құруды біз ауадан алған жоқпыз, Қорға күн сайын келіп түсетін өтініштерден соң бір-ақ бекіндік. Жиі қойылатын өтініштердің бірі – жастардың идеяларын жүзеге асыру үшін қолдау алу. Жастардың идеялары, жоспарлары, мақсаттары, жобалары бар, бірақ іске асыру үшін оларды біркелкілеп, жоспарын соңына дейін бітіру керек.
Неліктен экожоба? Бұл сұрақ бізге жиі қойылады, бірақ жауап көз алдымызда жатыр. Қоғам экологиялық проблемалар өздеріне қатысты емес, мемлекет пен ведомстволық министрліктің мәселесі және олар ойлауы керек деп санайды. Ал біз бүгін жауапкершіліктен арыла отырып, елімізде өте күрделі экологиялық мәселелер бар екенін айтамыз. Көп отбасында экологиялық тәрбиеге өте аз көңіл бөлінетінін мойындайық.
Бірақ қарап отырсаңыз, қоршаған ортаға қамқорлық жасау – әрқайсымыздың міндетіміз деп орынды айта аламыз. Сонау 2020 жылы Қазақстан Президенті өз Жолдауында еліміздегі экология тақырыбына тоқталып, қоршаған ортаны құрметтеуді мектептен бастау керектігіне назар аударған болатын.
Біз мектептен бастаған жоқпыз, бірақ біздің EcoBusinessLab жобамыз экологиялық ойлауды қалыптастыруға өз үлесін қосуда. Біз өз бизнесінің дамуына саналы түрде қарайтын, тек бизнесті дамытуға ғана емес, сонымен қатар, қоршаған ортаға қандай пайда алып келуді ойлайтын кәсіпкерлерді тәрбиелейміз.
— Осы жақында жобаның бірінші маусымы аяқталды. Нәтижелері қандай?
— EcoBusinessLab жобасының бірінші маусымы аяқталды, жақында жобаға қатысуға 144 өтінім түсті, бірақ кіруге 36 адам ғана қол жеткізе алды, сондықтан біздің Қордың барлық жобалары бойынша іріктеу турлары қатысушылар үшін квест-іспетті. «Үш рет қол тигізу» іріктеу принципін Қорымыздың ойы бойынша әзірленді және көптеген студенттер біздің жобаларымызға қатысу Гарвардқа түсумен бірдей деп әзілдейді. Рас, біз жан-жақты іріктеуден «машықтанғанбыз», өйткені ол ең ынталы студенттерді таңдауға мүмкіндік береді.
Дегенмен, студенттердің тек 80% аяқтайтынын ескерткен жөн: біреуге мотивация жетіспей, ол жарты жолда бас тартуы мүмкін, ал тағы біреулері шынымен дәлелді себептермен оқуды қалдырып кетеді. Бірінші маусымда 36 оқушының ішінде 25-і ғана финалға шықты. Біреуінде жеке жобасы, біреуінде ұжымға біріккен жобасы болды және іске асыруға дайын 21 жоба сауатты қазылар алқасына ұсынылды.
Жобалар жарқын, қоғамның көптеген өзекті мәселелерін шешеді, оның 6-на қаржылай қолдау көрсете алдық. Бұл жақсы нәтиже және салауатты бәсеке. Шағын гранттардың көлемі 150-ден 350 мың теңгеге дейін болды. Ал бүгін біз грант иегерлерінің қысқа уақыт ішінде өз жобаларын жұмыс істеп тұрған бизнеске айналдырғанын көріп отырмыз.
Финалға шыққан жарықтардың бірі Қостанай қаласынан келген Жанат Божатова болды, ол 350 мың теңге алып, қағазды қайта өңдеуге қажетті материалдарды сатып алды. Біз өзіміздің түлектердің сертификаттарын оның өндірісі туралы қағазға басып шығаратынымызды және осылайша эко-трендтерге деген ұмтылысымызды қолдайтынымызды әрқашан мақтанышпен айтамыз.
— Сіздер жастарды қолдайсыздар, ал сіздерді біреу қолдай ма?
— Біздің Қорға ресми түрде екі жыл болды. Әрине, қызметімізді заңды мәртебе алғанға дейін де жүргіздік, бірақ соған қарамастан, біз осы кезеңде үлкен серпіліс жасадық. EcobusinessLab жобасы Chevron компаниясымен серіктестікте жүзеге асырылуда. Дәл осы игі серіктестіктің арқасында үш құрамдас бөлікті біріктіретін осындай ауқымды жобаны жүзеге асыру мүмкін болды: кәсіпкерлік, экология және инклюзивті қоғам құру міндеттері.
Сондай-ақ жоба серіктестері арасында Astana Hub халықаралық IT-стартаптар технопаркі, ҚР Ақпарат және әлеуметтік даму министрлігі, Air Astana және басқа да көптеген компаниялар бар.
— Биылғы жылы жобаның мақсаты қандай?
— EcoBusinessLab – өз экобизнесін нөлден дамытқысы келетін немесе жұмыс істеп тұрған бизнесті қоршаған ортаға деген зиянын төмендеткісі келетін жастарға арналған инновациялық зертхана.
Жасыл кәсіпкерлікті дамыту мен әлеуетін арттыру, әсіресе жастардың арасында оны насихаттау – 2015 жылы БҰҰ Бас Ассамблеясы «Барлығына бірдей жақсы және тұрақты болашақтың жоспары» ретінде әзірлеген тұрақты дамудың белгіленген экологиялық мақсаттарына қол жеткізудің ең тиімді жолы.
Ал, біздің ойымызша, келешегі зор, инновациялық, экологиялық маңызды идеялардың көбін жастар ойлап табады, бұл да олардың жұмыспен қамтылу деңгейін және экономикалық тәуелсіздігін арттыруға бірегей мүмкіндіктер береді.
— Жобаның екінші маусымында қандай жаңалықтар күтілуде?
— EcobusinessLab жобасының бірінші маусымын жүзеге асырудың тиімділігін есепке ала отырып, екінші маусымы жақын арада жарияланады. Ал жалпы алғанда, тұжырымдама сол күйінде қалады. Біз студенттеріміздің сұранысына сай эко-трендтер курстарының тақырыптарын аздап өзгертіп, жаңарттық, бірақ жобаның өзегі сол күйінде қалды.
Жоба 20 жастан 40 жасқа дейінгі, жоба идеясы бар немесе команданың бір бөлігі болғысы келетін, өз ұсыныстарын білдіретін және ауқымды нәрсені бірлесіп жүзеге асырғысы келетін қазақстандық жастарға арналған.
Іріктеу кезеңінің барлық кезеңдерінен сәтті өткен қатысушыларды Soft дағдыларын, eco және стартап дағдыларын дамытуға арналған үш күндік оффлайн EcoBootCamp, eco skills және start-up skills арттыратын 2 апталық онлайн курсы, одан әрі екі айлық онлайн eco, start-up дағдыларын дамыту және «идеядан прототипке» жобаны әзірлеу үшін кәсіби жетекшіліктің бақылауында трекинг өтпек.
Әрбір әзірленген жоба «әмбебап дизайнды» пайдалану бойынша start-up сараптамасын және мәре сызығында – өзінің бірегей жобасының қорғалуын күтуде.
Және, әрине, дәстүр бойынша үздік жобаларды дамыту үшін шағын гранттар беріледі.
— Жобаға қатысу үшін өтінімді қай жерге беру керек?
— Биыл барлығы да өтініш бере алады, хабарландыруды жіберіп алмау үшін Қордың @iteachme.kz әлеуметтік желілерінде және @ecobusinesslab жоба парақшасында жаңалықтарды бақылап отырған дұрыс.
Міндетті түрде қатысыңыз, мүмкін сіздің жобаңыз қоршаған ортаның қолайлы жағдайын сақтау арқылы экономиканың тұрақты дамуына да, қоғамның табысты дамуына да алып келетін инновациялық идеяға айналуы мүмкін.
